Τρεις άξονες για μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης

ΔΗΜΑΡΧΟΣ / Ομιλίες & Άρθρα / Τρεις άξονες για μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης
Παρ, 22 Μαϊ. 2015 09:00
*Του Δήμαρχου Λευκωσίας Κωνσταντίνου Γιωρκάτζη

Για να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε μια σύγχρονη και αποτελεσματική τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία να εξυπηρετεί τις σημερινές αλλά και αυριανές ανάγκες της κοινωνίας, θα πρέπει να διαγνώσουμε ορθά, όχι μόνο τα προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζει –λόγω οικονομικής κρίσης– αλλά τις βάσεις πάνω στις οποίες εξ αρχής είχε οικοδομηθεί και τις στοχεύσεις που κλήθηκε να ικανοποιήσει. 
 
Με την ανεξαρτησία και την ίδρυση του Κυπριακού Κράτους, οι πλείστες κύριες λειτουργίες, αρμοδιότητες και εξουσίες, συγκεντρώθηκαν σχεδόν αποκλειστικά σε υπηρεσίες και φορείς που ελέγχονταν άμεσα η έμμεσα από την κεντρική κυβέρνηση. Αυτό εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα.
 
Εντός αυτού του πλαισίου κλήθηκαν να λειτουργήσουν και οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι  επικεντρώθηκαν στην εκπροσώπηση τοπικών συμφερόντων και αιτημάτων, μέσω των δημάρχων τους, οι οποίοι αναγκάζονταν να χρησιμοποιούν διάφορα δίκτυα πρόσβασης στα ανώτερα κέντρα εξουσίας –περιλαμβανόμενων των κομμάτων– εκεί όπου λαμβάνονταν οι αποφάσεις για την κατανομή πόρων και έργων. Η τοπική αυτοδιοίκηση ήταν σημαντικότερη για την άσκηση κομματικής πολιτικής παρά αποτελεσματικής διοίκησης. Ως εκ τούτου ασκούνταν μεγαλύτερες και συνεχείς πιέσεις για ίδρυση νέων δήμων και αντίστοιχη δημιουργία θέσεων για πολιτικό προσωπικό, παρά για οργανωτικό εξορθολογισμό. Και αυτό εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα.
 
Ως αποτέλεσμα του χαμηλού βαθμού οικονομικής αυτοτέλειας των δήμων, του πεπαλαιωμένου και μη ξεκάθαρου νομικού τους πλαισίου και των δυσλειτουργικών και νομικίστικων γραφειοκρατιών του δημοσίου, οι δήμοι βρίσκονται μέχρι σήμερα, στο έλεος κάθε λειτουργού που ουδεμία ευθύνη φέρει έναντι των πολιτών, είναι παντελώς αδιάφορος για την παράμετρο χρόνος και ουδεμία πίεση αισθάνεται για τις επιπτώσεις των αποφάσεων και ενεργειών του.
 
Οι Δήμοι καλούνται να γίνουν πιο αποδοτικοί και αποτελεσματικοί. Αυτό επιβάλλουν οι καιροί, αυτό ζητούν οι πολίτες. Πως μπορούμε να επιτύχουμε και να διασφαλίσουμε αποτελεσματικότερη διοίκηση;
 
Αποκέντρωση και οικονομική αυτοτέλεια
Η αυτοτέλεια των δήμων πρέπει να αναβαθμιστεί. Αυτή είναι και η πεμπτουσία της πρότασης που ως Ένωση Δήμων έχουμε καταθέσει στο Υπουργείο Εσωτερικών. Η δημοτική ηγεσία πρέπει να είναι υποχρεωμένη να επιτύχει συγκεκριμένα αποτελέσματα, αντλώντας πόρους από την τοπική κοινωνία και εστιάζοντας στην παροχή καλών υπηρεσιών. Γι αυτό το λόγο πρέπει να προκριθεί η στρατηγική συνεργασιών υπηρεσιών με απώτερο στόχο τις συνενώσεις δήμων, προκειμένου να επιδιώξουμε την προσφορά περισσότερων και καλύτερων υπηρεσιών, να διαμορφωθούν ενιαίοι πολεοδομικοί και συγκοινωνιακοί σχεδιασμοί, να δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακας και να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και εξουσιών από το κεντρικό κράτος επιβάλλεται τόσο για να επιλύονται γρηγορότερα τα προβλήματα των πολιτών όσο και για να διευκολύνεται ο πολίτης να συνδέσει μιαν απόφαση, ένα έργο και μιαν πολιτική, με ένα άτομο ώστε να μπορεί να το κρίνει σε μια εκλογική διαδικασία.
 
Κοινός συνδυασμός υποψήφιου δημάρχου – δημοτικού συμβουλίου
Το ανώτατο σώμα του δήμου, δηλαδή το δημοτικό συμβούλιο, θα πρέπει να μετατραπεί σε αποδοτικότερο όργανο λήψης αποφάσεων. Το σημερινό εκλογικό σύστημα επιτρέπει την ύπαρξη μιας σοβαρής ανωμαλίας. Υπάρχει η πραγματική πιθανότητα κυριαρχίας αντιπολιτευόμενων προς τον δήμαρχο δυνάμεων στο δημοτικό συμβούλιο και σε συνδυασμό με τις πολλές δημοτικές παρατάξεις που εύκολα μπορεί να επηρεαστούν από τις ευρύτερες πολιτικές των κομμάτων τους, είναι δυνατό να «δέσουν τα χέρια» της δημοτικής ηγεσίας. Με άλλα λογία, μπορεί οι δημότες να ψηφίσουν ένα δήμαρχο με ένα συγκεκριμένο προεκλογικό όραμα και πρόγραμμα, το οποίο να μην συμμερίζεται η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου. Εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα είχαμε παρωδία δημοκρατίας. Η θέση του δημάρχου θα ενισχυόταν, εάν στις δημοτικές εκλογές ο κάθε υποψήφιος Δήμαρχος ηγείτο ενός κοινού συνδυασμού υποψηφίων δημοτικών συμβούλων και ταυτόχρονα μειωνόταν ο αριθμός των μελών των δημοτικών συμβουλίων για να γίνουν πιο ευέλικτα και παραγωγικά.
 
Εσωτερική διαχείριση και αξιολόγηση προσωπικού
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αιρετοί είναι η έγκαιρη υλοποίηση των προεκλογικών τους δεσμεύσεων. Γι’ αυτό, το νομικό πλαίσιο, ο προϋπολογισμός και η δομή του οργανισμού, θα πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα στον κάθε δήμαρχο, αναλόγως και των αρμοδιοτήτων του δήμου του, να υποστηρίζεται, για τη διάρκεια της θητείας του, από μικρή ομάδα συνεργατών, η οποία θα έχει την ευθύνη παρακολούθησης της υλοποίησης του προεκλογικού του προγράμματος. Ταυτόχρονα επιβάλλεται να υπάρξει πραγματική αξιολόγηση των εργαζομένων στους δήμους. Αξιολόγηση που να ταυτίζει αποφάσεις και απόδοση με επιβράβευση ή επίπληξη. Πρώτον, για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των οργανισμών αυτών, δεύτερον για να δικαιωθούν οι πολλοί δημοτικοί υπάλληλοι και εργάτες που δουλεύουν σκληρά (εδώ ελέγχεται και το συνδικαλιστικό κίνημα ως προς την έλλειψη στήριξης αυτών των εργαζομένων) και τρίτον για να σταματήσει η συνεχής σπατάλη των λεφτών του φορολογούμενου πολίτη για στήριξη αναχρονιστικών πελατειακών σχέσεων, εξαντλώντας έτσι τους ελάχιστους πολύτιμους πόρους που διαθέτουμε σε μη παραγωγικούς τομείς αντί σε έργα που θα φέρουν ανάπτυξη.
 
Μόνον εάν οι Δήμοι μετατραπούν σε αποδοτικές υπηρεσίες επίλυσης των καθημερινών προβλημάτων των πολιτών, θα πειστούν οι πολίτες ότι η πολιτεία αφουγκράζεται τις ανάγκες τους και θα συμβάλει στην αναστροφή της απαξίωσης των τελευταίων προς το πολιτικό σύστημα.