Άγιος Τριφύλλιος

Ο προσκυνηματικός ναός του Αγίου Τριφυλλίου, του πρώτου Επισκόπου Λευκωσίας, στο Ελένειον, εγκαινιάστηκε στις 13 Ιουνίου του 1992. Οθεμέλιος λίθος είχε κατατεθεί ένα χρόνο προηγουμένως, στις 13 Ιουνίου 1991. Πρόκειται για ένα πολύ μικρό και λιτό εκκλησάκι, με τριγωνική ξύλινη στέγη,που οι διαστάσεις του ίσως να μην ξεπερνούν τα 3x2 μέτρα. Η όλη του εσωτερική διακόσμηση αποτελείται από μία ει κόνα του Αγίου Τριφυλλίου σε τρίποδα, ένα μα νουάλι, ένα καντήλι μπροστά από το ξύλινο τέμπλο και ένα μικρό ερμάρι. Το τέμπλο αποτελείται από δύο μεγάλες εικόνες, μία του Χριστού και μία της Παναγίας (η Περίβλεπτος), και οκτώ μικρότερες: μεταξύ αυτών είναι το Άγιον Μανδήλιον, καθώς και των Αγίων Πολυδώρου, Σπυρίδωνα, Νεοφύτου και ΕυαγγελιστήΙωάννη. Στο νότιο τοί χο είναι αναρτημένες η «Κτιτορική Πράξις» και το «Στιχηρόν του εσπερινού»: Της Λευκωσίας ο Δήμος, σε κέκτηται Ποιμένα, και Πολιούχον Θείον, και παντοίων κινδύνων ρύστην. Την μνήμην σου τι μώσα, Τριφύλλιε σοφέ, εκδυσώπει τον Κύριον. Εκ των αθέων βαρβάρων επιβουλάς, την σην πόλιν διασώζεσθαι. Εξωτερικά το κτίσμα δεν θυμίζει εκκλησία, ειδικά τα τελευταία χρόνια που «χάθηκε» από τη στέγη του ο σταυρός. Στο βόρειο εξωτερικό τοίχο του υπάρχει μικρή μαρμάρινη πλάκα, στην οποία ανα φέρεται: «Δωρεά Συνδέσμου Εργολάβων Οικο δομών Κύπρου. Θυρανοίξια από το Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ.κ. Χρυστόστομο. Επί Δη μαρχίας Λέλλου Π. Δημητριάδη, 13 Ιουνίου 1992».

Σε εισαγωγικό του σημείωμα στο βιβλίο «Άγιος Τριφύλλιος», του Αθανάσιου Παπαγεωργίου (έκ δοση της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, 1999), ο τότε δήμαρχος Λευκωσίας, Λέλλος Δημητριάδης, αναφέρει ότι «ο ρυθμός, το μέγεθος και η τοπο θέτηση του ναΐσκου αυτού βασίστηκαν σε σχε τική μελέτη του Φ. Μαραθεύτη “Location and Development of the Town of Leucosia (Nicosia)”, 1958, έκδοση δήμου Λευκωσίας, 1977». Σύμφωνα με το βιβλίο «Λευκωσία, η μικρή μεγάλη πρωτεύουσα» της Άννας Μαραγκού, «στην περιοχή του Ελενείου, το Τμήμα Αρχαιοτήτων υπο στηρίζει ότι υπήρχε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Τριφύλλιο».

Ο πολιούχος άγιος της Λευκωσίας, ο Άγιος Τριφύλλιος, τιμάται κάθε χρόνο στις 13 Ιουνίου. Ο μοναδικός ναός, σήμερα, σε όλη την Κύπρο, ο οποίος είναι αφιερωμένος στον πρώτο Επίσκοπο της Λευκωσίας, είναι το μικρό παρεκκλήσι στην αυλή του Δημοτικού Σχολείου Ελένειον. Γράφει ο Γιώργος Κωνσταντίνου Το εσωτερικό του ναού. Ο ναός του Αγίου Τριφυλλίου στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου Ελένειον. Η πρωτοβουλία για ανέγερση του ναού, σύμφωνα με τον πρώην δήμαρχο Λευκωσίας, Λέλλο Δημητριάδη, ανήκε στον ίδιο, στο τότε δημοτικό συμβούλιο, αλλά και κάποιους άλλους Λευκωσιάτες.

Ο κ. Δημητριάδης αναφέρει ότι η ιδέα ξεκίνησε όταν πριν από πολλά χρόνια, πριν την ανέγερση του ναού, ο αείμνηστος εκπαιδευτικός Κώστας Μυριανθέας τού είχε στείλει μία μελέτη του για τον Άγιο Τριφύλλιο. Στη μελέτη αποδεικνυόταν ότι ο Άγιος Τριφύλλιος ήταν σημαντική φυσιογνω μία και ότι θεωρείτο ο Πολιούχος της Λευκωσίας.

Από τότε είχε αποφασισθεί από το δημοτικό συμ βούλιο Λευκωσίας να δρομολογηθεί μία διαδι κασία πληροφόρησης του κοινού για τον Άγιο. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια, ο Σύνδεσμος Εργολά βων Οικοδομών πρόθυμα ανταποκρίθηκε σε πα ράκληση του δήμου και κάλυψε τα έξοδα ανέ γερσης του ναού στο Ελένειον, το 1992. Το 1999, σύμφωνα με το θεολόγο δρα Γιώργο Κάκκουρα, ο οποίος μαζί με τον τότε Χωρεπίσκο πο Τριμυθούντος Βασίλειο πρωτοστάτησαν εκ μέρους της Εκκλησίας τηςΚύπρου στηδιαδικασία επαναφοράς της τιμητικής πανήγυρης και μνήμης του Αγίου στη Λευκωσία, έγινε επίσημα – για πρώ τη φορά από την Εκκλησία της Κύπρου μετά από πολλούς αιώνες – επίσημος εορτασμός της μνή μης του Αγίου Τριφυλλίου. Στις 12 Ιουνίου 1999, έγινε στην Πλατεία Ελευθερίας υποδοχή της κά ρας του Αγίου από τη Μονή Κύκκου, ακολούθησε λιτανεία προς την εκκλησία Φανερωμένης και εσπερινός. Την επόμενη μέρα έγινε η Θεία Λει τουργίαστην εκκλησία Φανερωμένης.Όπως μας είπε ο κ. Κάκκουρας, υπάρχουν μαρτυρίες ότι από το 10ο αιώνα ο Άγιος Τριφύλλιος τιμάται ως «ο Άγιος της Λευκωσίας».

Το Ελένειον και το θαύμα Τη φροντίδα και συντήρηση του ναού είχε πάντοτε το Δημοτικό Σχολείο Ελένειον, είτε οι μαθητές με τους δασκάλους τους είτε οι φροντίστριες τουσχο λείου. Από το 1996, με πρωτοβουλία της δασκάλας Τούλας Χαραλαμπίδου, ο ναός παρέμενε ανοικτός για προσκύνηση, κατά τις ώρες που ήταν ανοικτό και το σχολείο. Η κ. Χαραλαμπίδου δέθηκε ιδιαί τερα με το ναό και από το 1998, που αφυπηρέτησε, μέχρι το 2008 πήγαινε (από το σπίτι της στην Αγλαντζιά) νωρίς το πρωί, για να ανοίξει και να κα θαρίσει. Όπως μας είπε, αυτή η διαδικασία τής έδινε μεγάλη χαρά και της θύμιζε τα χρόνια που ζούσε στην Κερύνεια, όταν όλες σχεδόν οι γυναί κες, σε τακτά διαστήματα, φρόντιζαν για την κα θαριότητα των ναών της πόλης. Η κ. Χαραλαμπί δου θυμάται ότι όταν ακόμα υπηρετούσε στο Ελέ νειον, γίνονταν υπαίθριες λειτουργίες στο χώρο του ναού, τη μέρα της γιορτής τουΑγίου. Ένα πε ριστατικό που θυμήθηκε η κ. Χαραλαμπίδου και είχε σχέση με το ναό του Αγίου Τριφυλλίου, ήταν που επικοινώνησε μαζί της μία γυναίκα από την Πάφογια να της πει ότι είδε στον ύπνο της κάποιον ιερωμένο που της ανέφερε ότι το όνομά του ήταν 16 Η εικόνα του Αγίου Τριφυλλίου που βρίσκεται στην είσοδο του δημαρχείου Λευκωσίας. Από τη λιτανεία της εικόνας και της κάρας του Αγίου Τριφυλλίου που έγινε τη μέρα της γιορτής του το 1999. «παπαΤριφύλλιος».

Ο ιερωμένος είχε πει στη γυ ναίκα ότι ο γαμπρός της (που είχε σοβαρό πρό βλημα καρδιάς) θα γινόταν καλά. «Πράγματι», όπως μας εξήγησε η κ. Χαραλαμπίδου, «ο γαμπρός της γυναίκας εκείνης, σε ιατρική εξέταση που υπο βλήθηκε λίγο πριν υποβληθεί σε χειρουργική επέμ βαση, φάνηκε ότι ήταν τελείως υγιής!» «Σήμερα», όπως μας πληροφόρησεη γραμματέας του Ελενείου, κ. Έφη Μαγνήτη, «ο ναός είναι ανοι κτός καθημερινά μέχρι τις 12:30 το μεσημέρι και πολλά άτομα τον επισκέπτονται για προσκύνημα». Βίος Αγίου Ο Άγιος Τριφύλλιος, σύμφωνα με το βιβλίο του Αθανάσιου Παπαγεωργίου, είναι ο πρώτος και ο μόνος γνωστός επίσκοπος Λεδρών (Λευκωσίας). Δεν είναι γνωστές οι ακριβείς χρονολογίες της γεννήσεως και του θανάτου του. Για το βίο του γράφτηκαν διάφορες εκδοχές, μία εκ των οποίων αναφέρει ότι η καταγωγή του ήταν από τη Ρώμη, αλλά ανατράφηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε νομικά στη Βηρυτό, όπου άσκησε για αρκετά χρόνια το επάγγελμα του δικηγόρου.

Μετά το θάνατο του πατέρα του πήγε για προσκύ νημα στα Ιεροσόλυμα και από εκεί, επιστρέφον τας, παρέμεινε στην Κύπρο και έγινε μαθητής του Αγίου Σπυρίδωνα. Ως επίσκοπος ίδρυσε γυναικείο μοναστήρι στη Λευκωσία (κάποιοι ερευνητές πιστεύουν ότι βρι σκόταν εκεί που είναι σήμερα το μοναστήρι των Καλογραιών στο Καϊμακλί), στο οποίο τάφηκε η μητέρα του και έκτισε τον καθολικό (κύριο) ναό της πόλης, στον οποίο φυλάχθηκαν τα λείψανά του. Σύμφωνα με το Λεόντιο Μαχαιρά (Κύπριος χρονογράφος του 15ου αιώνα), το λείψανο του Αγίου Τριφυλλίου βρισκόταν στην εκκλησία της Οδηγήτριας, που από το 14ο μέχρι το 16ο αιώνα ήταν ο ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Λευκωσίας. Ο Αθανάσιος Παπαγεωργίου τοποθετεί το ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας στημισοερειπωμένη εκ κλησία (σήμερα ονομάζεται Μπετεστάν) δίπλα στην Αγιά Σοφιά, στην κατεχόμενη Λευκωσία (το ίδιο και η Άννα Μαραγκού και ο Ανδρέας Κούτας στο βιβλίο τους «Λευκωσία, η ιστορία της πόλης»). Άλλοι ερευνητές, όμως,πιστεύουν ότι ο ναός βρι σκόταν στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται «Λό φος της ΠΑΣΥΔΥ».

Ο Χάκκετ Παπαϊωάννου είναι της γνώμης ότι ο ναός της Οδηγήτριας είναι ο ση μερινός ναός της Φανερωμένης. Είναι σίγουρο ότι ο Άγιος Τριφύλλιος συμμετείχε με άλλους 11 Κύπριους Επισκόπους στη Σύνοδο της Σαρδικής (343 μ.Χ.). Αναφορά για ναό αφιερωμένο στον Άγιο Τριφύλ λιο (κατά το 14ο αιώνα) στη Λευκωσία γίνεται από δύο ιστορικές πηγές, όμως εικόνες του Αγίου υπάρχουν σε εκκλησίες και μοναστήρια σε όλη σχεδόν την Κύπρο (Ασίνου, Παναγία του Άρακα, Παναγία της Αμασγού, Άγιο Νικόλαο Στέγης κ.ά.). Η κάρα του Αγίου Τριφυλλίου φυλάσσεται σήμε ρα στη Μονή Κύκκου.