Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα συγκρότημα τριών παραδοσιακών κτηρίων στην οδό Ιπποκράτους 15-17, στην παλιά εντός των τειχών πόλη, όχι πολύ μακριά από την Πλατεία Ελευθερίας. Αποτελεί το ιστορικό μουσείο της Λευκωσίας, μέσα από το οποίο ξεδιπλώνεται η ιστορία της πόλης, από τα προϊστορικά χρόνια εως σήμερα.
Ιδρύθηκε το 1984 από το Δήμο Λευκωσίας και το Ίδρυμα Αναστάσιος Γ. Λεβέντης, με πρωτοβουλία του τότε Δημάρχου Λέλλου Δημητριάδη. Άνοιξε τις πύλες του για πρώτη φορά στο κοινό το 1989 και μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1991, τιμήθηκε με το βραβείο «Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς». Το 2006 απέκτησε το «Σπίτι Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων» και το 2010 αφού ανακαινίστηκε ολοκληρωτικά, υπερδιπλασίασε τους χώρους του με την προσθήκη της πτέρυγας «Κωνσταντίνος Λεβέντης».
Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται στους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους προσφέρουν στον επισκέπτη ένα ταξίδι στην ιστορία της Λευκωσίας, ξεκινώντας από τον σχηματισμό της περιοχής με την ανάδυση της από τους αφρούς της θάλασσας πριν από περίπου 1,800,000 χρόνια, την δημιουργία των πρώτων οικισμών γύρω στο 3900 π.Χ. για να καταλήξει στα νεότερα χρόνια, στην σύγχρονη Λευκωσία, την τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου καταγράφει την ιστορία και την ανάπτυξη της Λευκωσίας και της Κύπρου γενικότερα κυρίως μέσα από αντικείμενα της καθημερινής ζωής και διαρθρώνεται ως ακολούθως: αίθουσα για τον γεωλογικό σχηματισμό της περιοχής και την Αρχαία Λευκωσία, η οποία παρουσιάζει κυρίως απολιθώματα (5-1,8 εκατομμυρίων χρόνων) και αρχαία ευρήματα (3900 π.Χ.-325 μ.Χ.) από την περιοχή της Λευκωσίας, τις αίθουσες Βυζαντινής και Μεσαιωνικής περιόδου (325 -1489), οι οποίες περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα μιά μοναδική συλλογή από εφυαλωμένα αγγεία 13ου-16ου αιώνα, τις αίθουσες Ενετικής περιόδου (1489-1571), στις οποίες παρουσιάζεται η πολύτιμη συλλογή χαρτών της Λευκωσίας, αίθουσες Οθωμανικής περιόδου (1571-1878) με παλαιά βιβλία ξένων περιηγητών, με την εξαίρετη συλλογή κοσμημάτων, κεντημάτων και άλλων σπάνιων αντικειμένων, και τέλος την αίθουσα της Αγγλικής διακυβέρνησης (1878-1960), στην οποία παρουσιάζεται κυρίως η κοινωνική ανάπτυξη της πόλης και οι διοικητικές αλλαγές μέχρι την ανεξαρτησία. Γίνεται επίσης σύντομη αναφορά και στα πρόσφατα χρόνια από το 1960 μέχρι σήμερα.
Επιπρόσθετα στο ισόγειο φιλοξενούνται δύο αξιόλογες αρχαιολογικές συλλογές, η Συλλογή Κωστάκη και Λητώς Σεβέρη και η Συλλογή Φυλακτού. Μέσα από τις συλλογές αυτές κυρίως προβάλλεται και τεκμηριώνεται η τέχνη της αρχαίας Κυπριακής κεραμικής.
Το μουσείο διαθέτει τρεις χώρους περιοδικών εκθέσεων Στις αίθουσες περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου φιλοξενούνται εκθέσεις που οργανώνει το ίδιο το Μουσείο ή εκθέσεις από άλλα Μουσεία και Ιδρύματα της Κύπρου και του εξωτερικού, με θέματα συναφή με τον χαρακτήρα και τους στόχους του Μουσείου.
Επιπλέον το Μουσείο διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα, ξεναγήσεις και άλλες εκδηλώσεις.
Στο κατάστημα του Μουσείου πωλούνται εκδόσεις, αντίγραφα εκθεμάτων και άλλα αναμνηστικά δώρα. Τα έσοδα χρησιμοποιούνται κυρίως για τον εμπλουτισμό των συλλογών του Μουσείου.
Καθοδηγητικοί χάρτες του Μουσείου στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και Ιταλικά διατίθενται δωρεάν. Όλες οι πληροφορίες που συνοδεύουν τις εκθέσεις του Μουσείου εμφανίζονται στα Ελληνικά και Αγγλικά.
Ώρες λειτουργίας:
Τρίτη – Κυριακή: 10:00 – 16:30
Κλειστό: Δευτέρα και δημόσιες αργίες
Είσοδος: Δωρεάν
Το Μουσείο δέχεται εθελοντικές εισφορές.
Στο Μουσείο υπάρχουν ειδικές διευκολύνσεις για άτομα με αναπηρία.